s. Maria (Maria (Tucho) Tucholska)
Włocławski Słownik Biograficzny, pod red. S. Kunikowski, tom 4, s. 166-167.
(1898-1978), katechetka, przełożona generalna Zgromadzenia Sióstr Wspólnej Pracy od Niepokalanej Maryi.
Urodziła się 18 IX 1898 r. w Aleksandrowie Kuj., par. Służewo, pow. nieszawski, z ojca Łukasza i matki Alodii z d. Gerchardt. Nazwisko Tucho zamieniła na Tucholska.
Do Stowarzyszenia Kobiet Wspólnej Pracy (przekształconego w 1922 r. w Zgromadzenie) wstąpiła 15 V 1915 r. Sześcioklasowe gimnazjum im. J. Steinbokówny we Włocławku ukończyła w 1919 r. Przyrzeczenia wieczyste złożyła 24 XII 1922 r. W Zgromadzeniu Sióstr Wspólnej Pracy od Niepokalanej Maryi pełniła ważne i odpowiedzialne obowiązki. W I. 1923-1939 pracowała w szkolnictwie państwowym jako nauczycielka przedmiotów świeckich i religii we Włocławku. W I. 1926-1932 oraz od sierpnia 1938 r. była równocześnie sekretarka generalną Zgromadzenia.
Z początkiem wojny objęła funkcję mistrzyni nowicjatu oraz przełożonej domu we Włocławku przy ul. Leśnej 2. Zaangażowana była w różne formy walki cywilnej z okupantem, m.in. tajne nauczanie. Wraz z innymi siostrami 6 VIII 1942 r. wywieziona została przez Niemców do obozu przymusowej pracy w Bojanowie, pow. Rawicz, woj. poznańskie, gdzie przebywała do 19 III 1943 r. Z powodu całkowitego wyczerpania i niezdolności do pracy została przeniesiona wraz z innymi do ss. urszulanek w Sieradzu. Pod koniec okupacji, przez pewien czas, przebywała na placówce w Lesznie k. Warszawy, później pełniła obowiązki przełożonej w Łowiczu. Na kapitule 25 III 1945 r. została wybrana przełożoną generalną Zgromadzenia Sióstr Wspólnej Pracy od Niepokalanej Maryi we Włocławku.
W czasie szczególnie trudnego urzędowania okres powojenny - M. Tucholska powzięła następujące decyzje: uporządkowanie domów filialnych, zorganizowanie pracy społecznej i charytatywnej oraz zapewnienie warunków egzystencji; podniesienie poziomu umysłowego sióstr, pogłębienie i ugruntowanie ducha zakonnego. Naczelnym jej hasłem było: „Z nowym zapałem do pracy dla Chrystusa”.
Z chwilą objęcia stanowiska przez M. Tucholską Zgromadzenie posiadało 14 placówek, w których znajdowały się 162 siostry. Za jej kadencji powstały nowe placówki, a także wzrosła liczba sióstr. W przedszkolach było zatrudnionych około 40 sióstr, w domach dziecka 14, w internacie 12, kilka zdobywało wykształcenie.
Po ukończeniu kadencji przełożonej generalnej (1 IV 1951) pełniła we Włocławku obowiązki mistrzyni nowicjatu przy ul. Leśnej 2. Aresztowana przez UB wieczorem 29 I 1953 r. podczas rewizji domu, była przetrzymywana z powodu niesłusznych podejrzeń na posterunku milicyjnym we Włocławku, skąd prze wieziono ją w niedługim czasie do więzienia politycznego w Warszawie. Jeszcze 28 X 1953 r. musiała prze bywać w więzieniu, skoro w tym dniu władze Zgromadzenia skierowały prośbę do Wydziału Spraw Zakonnych w Warszawie o interwencję w sprawie zwolnienia matki Tucholskiej i siostry Józefy Ambroziak z więziennego aresztu. Nie mamy szczególnych danych o dacie jej uwolnienia. Po wyjściu z więzienia, prawdopodobnie w końcu października 1953 r. przebywała przez pewien czas w domu macierzystym we Włocławku, następnie w Kaliszu, a od 1961 r. w Poznaniu jako przełożona. W 1963 r. poprosiła o zwolnienie z tego obowiązku ze względu na zdrowie i jako emerytka przebywała tam do 1976 r. W sierpniu tr. przyjechała do Włocławka do domu głównego, gdzie pozostała do końca życia.
Maria Tucholska obdarzona talentem muzycznym grała na nabożeństwach w kaplicy, przygotowywała śpiew na różne uroczystości. Miała niezwykle łagodne usposobienie, grzeczna, gościnna, pogodna, o wysokiej kulturze duchowej, wrażliwa na potrzeby innych. Żywiła prawdziwą miłość do Zgromadzenia i zatroskanie o jego przyszłość. Dużo czasu poświęcała na modlitwę. Pragnęła żyć w ciągłym zjednoczeniu z Bogiem. W końcowych latach życia z powodu choroby oczu (jaskra) miała trudności w pisaniu.
Maria Tucholska zmarła 5 V 1978 r. w domu głównym we Włocławku. Pochowana została 10 maja na cmentarzu we Włocławku przy al. Chopina.
Arch. ZSWPNM, Akta pers. m. M. Tucholskiej: Księga Sióstr Zgromadzenia z l. 1895-1938; Kronika Domu Generalnego 1945-1950: Notatnik z l. 1952-1977 z przerwami; Relacje m. M. Tucholskiej z 20 VI 1972, 2 LX 1972, 171 1975; FAPAK, Insp. WL, L. osob. Rojewska Z;-Jaskulanka P.A. USJK, Kronika okupacyjna klasztoru sióstr Urszulanek w Sieradzu, Niepokalanów 1993, s. 220; Jędrzejczak M.L, Słownik biograficzny Sióstr Wspólnej Pracy od Niepokalanej Maryi zmarłych w latach 1922-2002, Włocławek 2004, s. 268-271 (wydr. komputer.); taź, Tucholska Maria, [w:] Leksykon duchowieństwa represjonowanego w PRL w latach 1945-1989, t. II, pod red. J. Myszora, Warszawa 2003, s. 302-303; taż, Zgromadzenie Sióstr Wspólnej Pracy od Niepokalanej Maryi w latach wojny 1939-1945. Arch. Bibl. Muz.", 1982, t. 44, s. 150, 231, 310 i in.; Ziółkowski B., Rojewska Zofia, [w:] WSB. L. 3, s. 145-146; tenże, Tajne nauczanie, 8. 68, 96.
opr. Laurencja M. Jędrzejczak